Wandel je het terrein van De Beele op, dan valt je oog al snel op een boom met aan de voet een informatiebordje. De boom is (nog) klein, maar heeft een indrukwekkend verhaal: het verhaal van Saliem Moslimjar. Op jonge leeftijd vlucht hij, helemaal alleen, uit Afghanistan. Om na een jarenlange, huiveringwekkende tocht bij De Beele terecht te komen. Daar krijgt hij weer perspectief. Begeleiders en zijn nieuwe familie – met oma Eva voorop – omarmen Saliem. En dat is precies waar de boom – bij De Beele bekend als de Boom van Hoop – voor staat.

Het contrast kan amper groter op de avond van het gesprek met Saliem. Het is hartje zomer. De onmiskenbaar zoete geur van lindes vult de lucht. Terwijl oma Eva cake en limonade serveert, in de prachtige tuin van de voormalige dienstwoning naast De Beele, vertelt Saliem – nu 22 - zijn indrukwekkende (vlucht)verhaal. Hij is 12 of 13 als zijn moeder noodgedwongen een mensensmokkelaar in de arm neemt om hem, haar jongste zoon, de grens met Iran over te brengen. Saliem's vader en zijn oudere broer zijn kort daarvoor – in zijn bijzijn - om het leven gebracht door de Taliban. “Mijn vader was burgemeester en altijd bereid anderen bij te staan”, vertelt Saliem. “De Taliban verbiedt hem dat, maar mijn vader luistert niet. Het is zijn missie om anderen te helpen.”

Isolement
Saliem begint aan een huiveringwekkende tocht, die hem stapje voor stapje westwaarts brengt. Vaak heeft hij geen idee waar hij is. Hij pakt klusjes aan om het hoofd boven water te houden. Hij is drager in Iran. Later, in Turkije, ruimt hij plastic op. In de tussenliggende periode zit hij een tijdje gevangen in Iran. Waar Saliem – mede dankzij EMDR-therapie – zijn complete verhaal gedetailleerd en redelijk nuchter kan vertellen, houdt hij zich over dit stuk op de vlakte. Opvallend is wel dat hij in zijn vlucht daarna meer en meer het isolement opzoekt. Saliem vermijdt mensen en wendt zich tot de natuur. “Wie kan ik nog vertrouwen? Ik ben bang. Op de grond is het voor mijn gevoel niet veilig. Daarom overnacht ik in bomen en eet ik wat de natuur me biedt. Fruit, heel veel fruit. Dat is tot op de dag van vandaag niet anders.”

In de procedure
Gaandeweg verzwakt Saliem, zo vertelt hij. Toch geeft hij niet op. Hij gaat en móét van zichzelf verder. Maanden- en maandenlang leeft hij onder de radar, tot hij in Duitsland is en wordt gespot. “Daar brengt de politie me naar het bureau. Het eten dat ze me voorschotelen, lust ik niet. Bij het gezin waar ik vervolgens word ondergebracht, loop ik weg.” Saliem pakt de trein naar Nederland, zonder geldig vervoersbewijs. Als de conducteur hem naar zijn kaartje vraagt, komt een Nederlandse vrouw tussenbeide en lost het op. Ze neemt hem zelfs in huis. Dat was in Amsterdam, denkt Saliem. Een week later staat de politie op de stoep en neemt hem mee. Saliem komt in de procedure, zoals dat heet; een proces van uiteindelijk vele jaren. “In dat eerste interview met de IND duizelt 't me. Ik kan mijn verhaal niet vertellen. Na alles wat ik heb meegemaakt, vertrouw ik niemand.”

Saliem belandt in Ter Apel. Met zijn traumatische voorgeschiedenis is een azc niet de plek waar je wil zijn. “Ik slaap met volwassen mannen op één kamer. Ruzies en stelen zijn aan de orde van de dag.” Als een voogd hem na een tijdje bij een gastgezin onderbrengt, is het niet veel beter. Saliem verstaat geen woord van wat er gezegd wordt en het geld dat eigenlijk voor hem bestemd is, wordt besteed aan de eigen kinderen. Hij raakt depressief, voelt zich doodongelukkig. Saliem komt terecht in een gesloten instelling. Hij wil niet meer op dat moment, zegt hij. “Ik had niemand, was bang en steeds op mijn hoede. In die instelling blijf ik zoveel mogelijk wakker, ben altijd alert.”

Weer vertrouwen
Dan – in 2017 – komt Saliem na tussenkomst van zijn voogd bij De Beele terecht. De eerste indrukken zijn niet puur positief. Saliem wordt – naar later blijkt onterecht – als licht verstandelijk beperkt aangemerkt en geplaatst op een groep met veel structuur. Er is een verplicht rustmoment, telefoons moeten worden ingeleverd. Het is er ook erg rumoerig, zegt hij. “Ik vraag me af waar ik nu weer ben beland.”

Toch, ondanks deze situatie, is De Beele eindelijk de plek waar Saliem opkrabbelt. Na alles wat hij heeft meegemaakt, doen de structuur en vastigheid hem juist ook goed. Zijn (zelf)vertrouwen keert terug. Zo maakt hij zijn begeleiders duidelijk dat hij meer ruimte wil om leuke dingen te doen, met name buitenactiviteiten zoals voetbal, volleybal en fietsen. “Ik geef aan dat je daarvoor de kans moet krijgen, dat je moet kunnen waarmaken dat je extra vrijheden aan kan.”

Deel van de familie
Waarschijnlijk de belangrijkste reden dat Saliem zich na al die jaren op de vlucht weer terugvindt, zit tijdens dit zomerse interview mee aan tafel: Eva. Jarenlang is ze vrijwilliger bij De Hoenderloo Groep en geeft ze kunsttherapie. Als ze daarmee stopt en zijdelings aangeeft te willen helpen met Nederlandse les, staat Saliem een week later bij haar voor de deur. “Ik ontmoette een jongen die helemaal in zichzelf gekeerd was, die geen mensen meer gewend was. Maar al snel wordt Saliem kind aan huis. Tijdens de taallessen leer ik hem kennen als een heel innemende, open en sociale jongen. Hij zet snel stappen. Gaat naar de Internationale Schakelklas in Apeldoorn, loopt later stage bij een dönerzaak. Daarin is hij zo bedreven dat hij de boel daar runt af en toe. Hij leert ook beeldhouwen van mijn broer en zet een eigen handeltje in parasols op. Dat loopt als een trein. Ik omarm hem als een kleinzoon, als deel van de familie. Kerst, Pasen of andere familiebijeenkomsten: Saliem is er vanaf dat moment vanzelfsprekend bij. Onvergetelijk is ook het feest als Saliem na acht jaar te horen krijgt dat hij een status krijgt. Na talloze verhoren bij de IND, afwijzingen, zelfs een verblijf in detentiecentrum Schiphol, is de opluchting ongelooflijk. We zijn allemaal dolblij!”

Verlossende woord
Bij het feest zijn ook de medewerkers van De Beele, die Saliem al die tijd begeleid en in zijn individuele verhaal bijgestaan hebben. Enorm betrokken bij de jarenlange procedure waar hij mee te maken heeft gehad, wacht hun nog een nieuwe uitdaging. Waar Saliem dolgraag zelfstandig in Voorst wil blijven wonen, in de buurt van zijn nieuwe familie en met zijn werk bij een tentenverhuurbedrijf, is het plan vanuit de gemeente om hem buiten Voorst in een woonvorm met begeleiding te plaatsen. “Dat wilde ik absoluut niet”, zegt Saliem. “En gelukkig, na heel veel moeite en enorm veel hulp van mijn begeleiders bij De Beele, komt het verlossende woord dat ik een eigen flatwoning in De Benring toegewezen krijg, mijn vertrouwde omgeving. Ik kan niet navertellen hoe blij ik was.”

Prachtig nieuws voor Saliem! En gelukkig, na alles wat hij heeft meegemaakt, blijft 't daar niet bij. Want ... Saliem's moeder leeft nog! Inmiddels heeft hij haar en zijn zusje twee keer ontmoet in Iran... 

Boom van Hoop
Het begint licht te schemeren. Saliem heeft zijn indrukwekkende verhaal verteld. Wat rest is een foto. Een geschikte plek is snel verzonnen. Vanuit de tuin van Eva wandelen we het terrein van De Beele op. Al snel springt de boom in het oog, als een trotse vooruitgeschoven post van de enorme lindes achter 'm: de Ginkgo Biloba, ofwel de Boom van Hoop die Saliem bij zijn afscheid schonk. Hij schreef er toen deze mooie woorden bij: 

“Zonder hoop had ik geen uitzicht gehad. Zonder al die lieve mensen om me heen, zonder vooral de bijzondere zorg en toewijding van jullie, die me die hoop lieten houden, en van mijn nieuwe familie had ik het niet gered. Om mijn dankbaarheid jegens iedereen te tonen, schenk ik [...] De Beele een ‘Boom van Hoop', een boom des levens, in de hoop dat deze boom anderen ook hoop mag geven. Voor wie dan ook, volhouden loont. De tijd bij De Beele zal ik nooit vergeten, maar vooral de mensen niet. Zij zitten in mijn rugzak!”